ارائه سخنرانی پژوهشگر مرکز تحقیقات و آموزش گلستان در موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشور

دکتر علیرضا کیانی استاد پژوهش و عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان در جلسه هم اندیشی اعضای هیات علمی موسسه و مسولان اجرایی معاونت آب و خاک در روز چهارشنبه مورخ ۹۷/۰۸/۰۹در محل موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشور به ایراد سخنرانی پرداخت.

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، در این جلسه هم اندیشی ابتدا دکتر کیانی وضعیت موجود منطقه استان گلستان را از نظر اهمیت و سهم در تولیدات کشاورزی، شرایط اقلیمی و منابع آبی را تشریح نمود. نتیجه کلی وضعیت موجود نشان داد که چالش اصلی تولیدات کشاورزی در جهت تامین امنیت غذایی، کمبود منابع آبی به دلیل عدم توازن بین منابع آبی و نیاز بخش به آب است. در قسمت بعدی سخنرانی ایشان با توجه به شرایط موجود اظهار داشتند که ضرورت دارد بطور جدی روش­های مختلف کاهش مصرف آب عملیاتی شوند.
یکی از راهکارهای عملی برای تحقق کاهش مصرف آب در استان گلستان (همچنین استان های مشابه) مدیریت مصرف آب در کشت برنج است که هم اکنون حجم قابل توجهی از منابع آبی استان را به خود اختصاص داده است. به عبارت ساده تر پتانسیل کاهش مصرف آب در این کشت نسبت به دیگر کشت های موجود در منطقه بالاست و باید در الویت برنامه ها قرار گیرد.
درآمد نسبتاً مناسب این محصول نسبت به گیاهان دیگر از یک طرف و مالکیت خصوصی منابع آب‌های زیرزمینی از طرف دیگر عوامل اصلی ترغیب کشاورزان به کشت این گیاه پرمصرف آب می‌باشد. بطوریکه هم اکنون گزارش‌ها حکایت از استحصال و اختصاص سالانه بیش از ۵۰ درصد از منابع آب زیرزمینی منطقه برای کشت شالی دارد.
معاون پژوهشی مرکز در ادامه گفت: این روند با توجه به تمهیدات اندیشیده شده توسط متولیان امور، نه تنها کاهشی نبوده بلکه همچنان رو به افزایش است. روند رو به رشد کشت شالی در استان گلستان واقعیتی است انکار ناپذیر و در نتیجه مدیریت بهینه‌ی آبیاری مزارع شالی‌کاری یکی از راهبردهای موثر برای تعدیل شرایط بحرانی اشاره شده است.
ایشان همچنین اظهار داشت که با کنکاش در شیوه کشت و کار برنج در استان و همچنین تجربیات کشت برنج در دنیا و منطقه به یک باور می رسیم که “برنج لزوما گیاهی که باید در شرایط غرقاب رشد کند نیست” با این باور باید برنامه­ های بعدی بصورت گام به گام ارایه گردند و عملیاتی شوند. یکی از راه حل های عملیاتی برون رفت از این چالش بزرگ “توسعه کشت مستقیم برنج به جای کشت مرسوم” است.
همزمان لازم است روش های مختلف کاهش مصرف آب ( برنامه ریزی کوتاه و میان مدت) در دستور کار قرار گیرد. روش هایی مانند تدوین الگوی مناسب کشت با در نظر گرفتن حفظ منابع پایه و معیشت بهره برداران، روش آبیاری تناوبی برنج، آبیاری بصورت درصدی از رطوبت خاک، استفاده از روشهای آبیاری تحت فشار، خاک ورزی حفاظتی و … اما این برنامه ها سالها قرار است انجام شود و برخی در حال اجرا هستند ولی مشکلات همچنان تشدید میشود. سطح زیر کشت برنج در استان گلستان طی سال های اخیر گسترش زیادی یافته و با توجه به قیمت مناسب برنج، افزایش کشت و تولید سبب بهره مندی اقتصادی زارعین برنج کار و افزایش درآمد آن ها شده است. در حال حاضر آبیاری این گیاه به روش غرقابی انجام می شود که موجب مصرف زیاد آب و پایین آمدن راندمان آبیاری می گردد. محدودیت منابع آب، انرژی و نیروی کارگری در دنیا عوامل اصلی تغییر کشت برنج از حالت نشایی به مستقیم است و این روند در دنیا در حال افزایش است. گزارشات در خصوص مزایای کشت مستقیم برنج نسبت به کشت نشایی از جمه کاهش مصرف آب در حدود ۲۰ تا ۳۵ درصد فراوان است. اما مسایل و مشکلات ناشی از این تغییر شیوه، شامل کنترل علف های هرز، تغییرات عملکرد، مسایل اجتماعی و … نیز باید مورد کنکاش قرار گیرد.