دستورالعمل و ضوابط اجرائی قرنطینه در میادین دام و مجتمع های دامداری

مقدمه:
قرنطینه به عنوان یکی از ارکان وابزارهای مهم تامین بهداشت دام وفرآورده های دامی ، از جمله اجرای پروژه های پیشگیری ، کنترل و ریشه کنی بیمارهای های دامی مطرح می باشد . فعالیت های قرنطینه ای طیف وسیعی از فعالیت ها را شامل می گردد که از قرنطینه داخل دامداری شروع وبه استقرار ایستگاههای کنترل و پست های قرنطینه مرزی وبین استانی و اجرای دستور العمل های بهداشتی قرنطینه ای حمل ونقل دام وفرآورده های خام دامی منتهی می گردد.
هدف از تدوین ضوابط اجرائی دستور العمل های قرنطینه ای در میادین ومجتمع های دامداری ، در حقیقت بهبود روند فعالیت های قرنطینه ای در مراکز مذکور در راستای برنامه های بهداشتی قرنطینه ای سازمان دامپزشکی کشور می باشد ومی تواند نقشی بسیار مهم وفعال در زمینه مبارزه و مراقبت بیماری های دامی داشته باشد.

الف – ضوابط بهداشتی – قرنطینه ای در تردد و نقل و انتقال دام در میادین دام:
۱- میادین عرضه دام بایستی دارای پروانه بهداشتی بهره برداری از سازمان دامپزشکی کشورباشند.
۲- صاحبان میادین دام موظفند نسبت به جذب مسئول فنی- بهداشتی ( دکتر دامپزشک) اقدام نمایند .
۳- کنترل گواهی و مجوزهای بهداشتی حمل داخل یا خارج شهرستانی و شرایط قرنطینه ای بهداشتی یکی از وظائف مسئول فنی بهداشتی میدان دام می باشد
۴ – اطلاعات دامهای ورودی و خروجی در دفاتر و یا در برنامه نرم افزاری مربوطه ثبت شود که شامل اطلاعات نوع دام ، تعداد دام، شماره دامها ، مبداء ، مقصد ، شماره مجوز حمل ، شماره خودرو ، نام راننده ، نام مالک و … می باشد.

۵- کلیه خودروهای حامل دام که وارد میدان دام می شوند باید گواهی بهداشتی حمل از دامپزشکی مبدا ( خارج شهرستان ) و گواهی حمل داخل شهرستانی صادره توسط دامپزشک مجاز را به همراه داشته و به پست قرنطینه تحویل دهند .
۶- کلیه خودروهای حامل دام که از میدان دام خارج می شوند می بایدگواهی و مجوز خروج از مسئول فنی بهداشتی میدان دام دریافت نمایند .
۷- خودروها باید دارای پروانه اشتغال به حمل دام زنده از اداره کل دامپزشکی استان مربوطه باشند.
۸- خودرو حامل دام زنده پیش از خروج از میدان دام باید شستشو و ضدعفونی شده و در هنگام خروج از میدان دام گواهی مربوطه را در این خصوص دریافت کرده باشد.

ب- ضوابط بهداشتی – قرنطینه ای درنقل وانتقال دام در مجتمع های دامداری
مجتمع های دامداری به منظورجمع آوری و خروج دامداریهای داخل و حاشیه شهرها طراحی شده است که براساس نوع کاربری واحدها به سه نوع پرورش گاو شیری ، پرورش گوساله پرواری و پرورش گوسفند پرواری تقسیم بندی می شوند . باتوجه به کاهش فواصل دامداریها و احداث واحدهای دامداری در مجاورت یکدیگر امکان انتقال و سرایت بیماری در بین واحدها افزایش می یابد که در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی – قرنطینه ای هر لحظه امکان بروز اپیدمی بیماریهای واگیر دامی در مجتمع ها وجود خواهد داشت که برای جلوگیری از رویداد چنین وضعیتی اقدامات بهداشتی- قرنطینه ای الزامی است و در این راستا لازم است کلیه واحدهای موجود در مجتمع، بعنوان یک دامداری واحد و یا واحد اپیدمیولوژیک تلقی گردند و اقدامات بهداشتی – قرنطینه ای بصورت یکپارچه در کل مجتمع باید همزمان صورت پذیرد.
در اجرای سیاست های ایمن سازی و ضدعفونی اقداماتی از قبیل :
۱- اجرای طرحهای مایه کوبی همزمان دامها
۲- طرحهای همزمان مبارزه با انگلهای خارجی دام
۳- ضدعفونی کلیه واحدها در فواصل مناسب در مجتمع
۴- تست های سل و بروسلوز در مجتمع های شیری و … در برنامه کاری قرارداده شود.
برای اجرای بهتر و موثر ضوابط بهداشتی- قرنطینه ای در مجتمع ها لازمست زیرساختها و شرایط زیربنایی زیر در احداث و بهره‌برداری مجتمع ها پیش بینی شده باشد :
۱- مجتمع باید محصور بوده و تردد فقط از یک محل ( ورودی مجتمع ) امکان پذیر باشد و پست قرنطینه نیز در مبدا ورودی مجتمع احداث شده باشد .
۲- در مبدا ورودی مجتمع لازم است سیستم مناسب ضدعفونی خودروها طراحی واجرا شود .
۳- مدیریت نگهداری مجتمع تعریف و مشخص شده باشد که از وظائف مدیریت نگهداری ، اعمال مدیریت واحد در مجتمع و ایجاد هماهنگی لازم جهت اقدامات همزمان و جامع بهداشتی و تامین هزینه های عمومی بهداشتی قرنطینه ای در مجتمع می باشد .
۴- هر مجتمع بایستی دارای یک دکتر دامپزشک بعنوان مسئول فنی بهداشتی باشد که یکی از وظائف وی نظارت بر عملکرد پست قرنطینه دامپزشکی مستقر در مجتمع می باشد .
۵- نیروهای شاغل در پست قرنطینه ترجیحاً کاردان دامپزشک باشند تا بتوانند کنترلهای قرنطینه ای لازم را در هنگام ورود و خروج دامها بعمل آورند .
۶- هر مجتمع باید دارای یک کوره لاشه سوز دام باشد.
۷- در مجتمع های پرواربندی گوسفندی احداث یک حمام ضدکنه در محلی مناسب به منظور مبارزه با انگلهای خارجی در گوسفندها الزامی است .
۸- در هریک از واحدهای مجتمع مکان مناسبی برای انجام خدمات بهداشتی مانند مایه کوبی و نمونه برداری از دامها پیش بینی شده باشد.

ج- ضوابط و مقررات ورود دام به مجتمع های دامداری:
– ضوابط عمومی ورود دام به مجتمع :
۱- کلیه دامهای واردشده باید مجوز حمل ونقل دام زنده از دامپزشکی شهرستان مبدا را به همراه داشته و به پست قرنطینه ارائه شود.
۲- دامهای واردشده از داخل شهر بایستی گواهی یا برگه شامل ثبت کلیه مشخصات بهداشتی دامها را از دامپزشکی شهرستان (به استثناء دامهای پرواری)دریافت نمایند
۳- ورود و خروج دام به مجتمع در زمانی که بیماری واگیردامی در مجتمع وجود دارد و مبارزه با این بیماری ها مستلزم تمهیدات بهداشتی – قرنطینه ای است، ممنوع می باشد.
۴- ورود دام به مجتمع در زمان اجرای طرحهای همزمان مایه کوبی درمجتمع ( مانند طرح مایه کوبی همزمان تب برفکی ) ممنوع است .
– ضوابط اختصاصی ورود دام به مجتمع های شیری:
۱- گاوداری مقصد در مجتمع بایستی حداقل دو نوبت از نظر سل و بروسلوز پاک باشد .
۲- گاوداری مبدا حداقل دو نوبت از نظر سل و بروسلوز پاک باشد .
۳- گاوهای انتقال یافته بایستی شماره گوش و یا علائم مشخصه شناسائی داشته باشند .
۴-. سوابق واکسیناسیون مایه کوبی تب برفکی ، شاربن ومبارزه با انگل های خارجی را حداقل ۱۴ روز قبل از ورود به مجتمع داشته باشند.
۵- انتقال هرنوع دام غیرازدام شیری ونیز گوساله نر به منظور پرواری به داخل مجتمع ممنوع است .
۶- درصورتی که یک گله خریداری و بصورت کامل وارد مجتمع می شوند بایستی حتماً گوساله های ماده سوابق مایه کوبی بروسلوز را داشته باشند وتا زمان انجام دو تست سل و بروسلوز برای کل گله ( درصورت منفی بودن ) اجازه خروج داده نشود .
۷- از فعالیت اشخاصی که اقدام به دلالی و خرید و فروش گاو شیری در مجتمع می نمایند جلوگیری شود.
۸-هرگونه تردد ازدامداریها به مجتمع ها برابر دستورالعمل های سازمان دامپزشکی رعایت گردد.

چ- ضوابط اختصاصی ورودی دام در مجتمع های پرواربندی:
۱-در پرواربندی گوساله ها داشتن سابقه مایه کوبی تب برفکی و شاربن ( درصورت کانون بودن سابقه مایه کوبی شاربن علامتی ) حداقل ۱۴ روز قبل از ورود به مجتمع الزامی است .
۲- در پرواربندی های گوسفندی داشتن سابقه مایه کوبی شاربن و آبله و تب برفکی ( درصورت کانون بودن مایه کوبی PPR ) مبارزه با انگلهای خارجی دام حداقل ۱۴ روز قبل از ورود به مجتمع الزامی است .
۳- سلامت دامهای واردشده از نظر عاری بودن از بیماریهای واگیر الزامی است .
۴- انتقال سایر دامها به مجتمع که جنبه تغییر کاربری واحدها را داشته باشد به داخل مجتمع ممنوع است .
۵- هرگونه تردد ازدامداریها به مجتمع ها برابر دستورالعمل های سازمان دامپزشکی رعایت گردد.

ح- ضوابط و مقررات عمومی خروج دام از مجتمع:
۱- برای کلیه دامهائی که از مجتمع خارج می شوند باید مجوز خروج ( از دامپزشکی شهرستان یا در موارد خاص از مسئول فنی مجتمع ) صادرگردد. .
۲- خروج و انتقال دام به سایر واحدهایی که بیماریهای واگیر دارند ممنوع می باشد .
۳- انتقال دامهایی که بصورت اضطراری کشتار می شوند با اخذ مجوز خروج از مسئول فنی مجتمع و اخذ تائیدیه تحویل لاشه به کشتارگاه بلامانع است .
۴- در زمان اجرای طرحهای همزمان مایه کوبی درمجتمع ( مانند طرح همزمان مایه کوبی تب برفکی ) انتقال دامها به خارج از مجتمع به استثناء کشتارگاه ممنوع است
۵- انتقال دامها به خارج از شهرستان نیازمند اخذ گواهی حمل بهداشتی از شبکه دامپزشکی شهرستان مربوطه خواهد بود.

خ- ضوابط و مقررات اختصاصی خروج دام در مجتمع های شیری:
۱- انتقال دامهای شیری درصورتی مجاز خواهد بود که کل دامهای دامداری در دو نوبت متوالی تائیدیه سلامت سل و بروسلوز را داشته باشند .
۲- دامدارانی که جدیداً اقدام به ورود دام نموده اند تا زمانی که کلیه دامهای جدید و قدیم دامداری در دو نوبت متوالی گواهی سلامت سل و بروسلوز نداشته باشند اجازه انتقال دام را نخواهند داشت توصیه می شود حتی درصورت تامین شرط فوق حداقل زمان انتقال بعداز جابجایی اولیه ۶ ماه باشد .
۳- انتقال دامهای شیری به منظور پرورش به گاوداریهای صنعتی که تحت پوشش سل و بروسلوز بوده و تائیدیه سلامت سل و بروسلوز در دو نوبت متوالی را دارند مجاز است .
۴- انتقال دامهای شیری به سایر استانها منوط به کسب استعلام از دامپزشکی مقصد می باشد.

د- ضوابط ومقررات اختصاصی خروج دام در مجتمع های پرواربندی :‌
۱- در پرواربندی های گوسفندی ،خروج دامها از مجتمع مستلزم دارا بودن گواهی مایه کوبی واکسنهای شاربن ، آبله و تب برفکی و مبارزه با انگلهای خارجی دام حداقل دو هفته قبل از خروج دامها می باشد.
۲- در پرواربندیهای گوساله، خروج دامها از مجتمع مستلزم دارا بودن گواهی مایه کوبی واکسنهای تب برفکی ، شاربن و مبارزه با انگلهای خارجی دام حداقل دو هفته قبل از خروج دامها می باشد
۳- درصورت بروز بیماری واگیر در مجتمع انتقال دامها به خارج از مجتمع به استثناء کشتارگاه ممنوع می باشد.
۴- انتقال دامهای پرواری به منظور داشتی ممنوع می باشد و دامهای پرواری بایستی به مقصد کشتارگاه اعزام شوند
۵- پرورش گوساله نر به منظور پرورش نر مولد و یا گوساله ماده به منظور پرورش تلیسه در داخل مجتمع های پرواری ممنوع می باشد .
۶- گزارش ثبت اطلاعات دامهای واردشده و خارج شده به مجتمع ماهیانه توسط مسئول فنی مجتمع تکمیل و به اداره دامپزشکی شهرستان ارسال گردد .
۷- درصورت ورود دام بدون هماهنگی پست قرنطینه به داخل مجتمع، مسئول فنی بهداشتی باید مراتب را در اسرع وقت به شبکه دامپزشکی شهرستان اطلاع دهد تا با هماهنگی مدیریت مجتمع در محل مخصوصی نگهداری و با اخذ مجوز از مراجع قضایی برخورد حقوقی با شخص متخلف صورت گیرد..
۸- درصورت خروج دام ویا کودبدون هماهنگی پست قرنطینه باید گزارش مربوطه توسط مسئول فنی- بهداشتی و پست قرنطینه به اطلاع شبکه دامپزشکی شهرستان رسانده شود تا با متصدی واحد متخلف طبق ضوابط برخورد گردد.

گردآورنده : افشین رحیمی النگی

کارشناس ارشد مهندسی علوم دامی گرایش تغذیه دام